۱. آموزش(education) : گانیه آموزش را مجموعه ای از رویدادهای به عمد ترتیب داده شده می داند که برای حمایت از فرآیند های درونی یادگیری طراحی شده است . (فردانش،هاشم.۱۳۹۷.اصول طراحی آموزشی.ص۳۲.چاپ ۴.ناشر سمت)
آموزش به هر گونه فعالیت یا تدبیر از پیش طراحی شده ای گفته می شود که هدف آن ایجاد یادگیری در یادگیرندگان است . (سیف،علی اکبر.۱۳۹۵.روانشناسی پرورشی.ص۱۴.چاپ ۴.ناشر سپاهیان انقلاب)
۲. مدیریت(management) : عبارت است از فراگرد به کارگیری کارا و اثربخش منابع مادی و انسانی تحت نظام ارزشی پذیرفته شده آن جامعه با عنایت به اصولی چون برنامه ریزی،سازماندهی،بسیج منابع و امکانات،هدایت،کنترل و نظارت بر اساس هدف های از پیش تعیین شده .(هارولد،کونتز. و همکاران.۱۳۸۰.اصول مدیریت.ترجمه محمدهادی چمران.ناشر علمی )
۳. ارتباط(communication) : ارتباط کنشی اجتماعی است که افرادی از یک فرهنگ مشخص در واکنش به تجربه خود از واقعیت به مبادله معانی می پردازد.ارتباط عبارت است از فرآیند سازمان یافته برای تبادل اطلاعات بین بخش ها که معمولا به واسطه یک رشته علائم انجام می گیرد.(گیل،دیوید.۱۳۸۴.الفبای ارتباطات.مترجمان رامین کریمیان و همکاران.ناشر هنر و ارتباط)
۴. کنترل(control) : کنترل فعالیتی است که ضمن آن،عملیات پیش بینی شده با عملیات انجام شده مقایسه می شود و در صورت وجود انحراف بین آنچه باید باشد و آنچه هست به رفع آنها اقدام می شود .(الوانی،سید مهدی.۱۳۷۱.مدیریت عمومی.چاپ۵.نشر نی)
کنترل عبارت است از یک کوشش منظم در ایجاد ضوابط عملیاتی بر اساس اهداف برنامه، جهت طراحی یک بازخورد اطلاعاتی .(استونر،جیمز.ونکل،چارلز.مدیریت.ترجمه علی اکبر پارسائیان و همکاران. ج ۱ . چاپ ۸.نشر دفتر پژوهش های فرهنگی)
۵. تصمیم گیری(decisionmaking) : عبارت است از انتخاب یک راه از میان راه های مختلف و تمام فعالیت ها و اقداماتی که در زمینه ها توسط افراد بشر انجام می شود.اغلب به تصمیم گیری حل مسئله نیز گفته می شود . (الوانی،سید مهدی.۱۳۷۱.مدیریت عمومی. چاپ ۵.نشر نی)
۶ . کارایی (efficiency) : عبارت است از انجام درست کارها.کارایی صرفا مقایسه ای است بین منابعی که انتظار می رود برای دسترسی به اهداف،مقاصد و فعالیت های خاص مصرف شوند و منابعی که واقعا در این مسیر مصرف شده اند . همچنین کارایی مفهومی است که هزینه منابع صرف شده در فرآیند کسب هدف را ارزیابی می کند . (رضائیان،علی.۱۳۸۶.مبانی سازمان و مدیریت.ناشر سمت)
۷. سازمان(organization) : عبارت است از هماهنگی معقول تعدادی از افراد که از طریق تقسیم وظایف و برقراری روابط منظم و منطقی برای تحقق هدف یا منظور مشترکی به طور مستمر فعالیت می کنند . (علاقه بند،علی.۱۳۸۸.مدیریت عمومی.چاپ ۲.نشر روان)
۸. عملکرد (performance) : در لغت یعنی حالت یا کیفیت کارکرد.معروف ترین تعریف عملکرد توسط نیلی و همکاران ارائه شده است فرآیند تبیین کیفیت اثر بخشی و کارایی اقدامات گذشته . (رهنورد،فرج الله.۱۳۸۷.عوامل موثر بر ارتقای عملکرد.چاپ ۸.ص۷۹)
۹. برنامه ریزی (planning) : عبارت است از فرآیندی که دارای مراحل مشخص و بهم پیوسته ای است برای تولید یک خروجی منسجم در قالب سیستمی هماهنگ از تصمیمات.در برنامه ریزی تصمیم گیری در شکل معمول آن نیست بلکه از طریق فرآیند برنامه ریزی محموعه ای از تصمیمات هماهنگ اتخاذ می شود. (جان.ام.براسیون.برنامه ریزی استراتژیک.ترجمه دکتر مهدی خادمی و قربان برارنیا.چاپ ۳.ناشر آریانا قلم)
۱۰. برنامه ریزی درسی (curriculum planning) : طرح،اجرا و ارزشیابی فعالیت های یاددهی_یادگیری به منظور ایجاد تغییرات اساسی در یادگیرنده را برنامه ریزی درسی گویند.برنامه ریزی درسی یکی از مهم ترین شاخه های مطالعات برنامه درسی است که به تدوین ، اجرا و ارزشیابی برنامه درسی می پردازد .(جعفری ثانی،علی.۱۳۸۴.برنامه ریزی درسی و آموزشی.چاپ ۲۲.ناشر آگه)
۱۱. برنامه ریزی آموزشی(educational planning) : به معنای اتخاذ مجموعه ای با تصمیمات عقلانی برای انجام دادن اقدامات لازم در زمینه گسترش آینده است.همچنین برنامه ریزی آموزشی هنر شناخت درست ، انتخاب درست و تدوین نظامی درست برای همه مولفه های دست درکار تربیت است.(مشایخ،فریده.۱۳۸۰.برنامه ریزی آموزشی در کاردان علوم تربیتی.ماهیت قلمرو آن.ص۱۹۷.چاپ۱.انتشارات سمت)
۱۲. مسئولیت(responsibility) : به معنای ضمانت و تعهد است . مسئولیت چیزی باکسی بودن،یعنی به گردن او، در عهده او، در ضمن و پایبندی او بودن است . بنابراین هرگاه انسان،متعهد به انجام کاری می شود در حقیقت مسئولیت انجام آن کار را پذیرفته است.(دهخدا،علی اکبر.۱۳۷۳.لغت نامه دهخدا.چاپ ۱.جلد۱۲.ناشر تهران)
۱۳. جامعه (society) : در اصطلاح گروه های انسانی است، مشروط بر اینکه دارای تعامل انسانی پایدار باشند که از نظر سرزمینی ، حاکمیت یا انتظارات فرهنگی باهم وجه اشتراک دارند.جامعه را می توان به عنوان یک بستر اقتصادی ، صنعتی ، فرهنگی دانست که از مجموعه ی متنوعی از افراد تشکیل شده که ضمن متمایز بودن از یکدیگر همواره باهم در تعامل اند و روابط عینی بین آنها برقرار است . (رفیع پور،فرامرز.۱۳۷۷.مقدمه ای بر جامعه شناسی کاربردی.ناشر کاوه)
۱۴. ساختار (structure) : روشی است که یک سازمان برای نظم دادن به افراد و کارها در پیش می گیرد تا بتواند از این طریق وظایف را به بهترین شکل انجام دهد و به اهدافش برسد.(ریچارد ام. برتن و همکاران)
۱۵. ارزش(values) : شامل عقایدی است که افراد یا گروه های انسانی درباره ی آنچه مطلوب ، مناسب ، خوب یا بد است دارند.به طور کلی به کارهایی که برای اعضای گروه اهمیت دارند و آرمان مشترک اعضا و گروه تلقی می شود ارزش می گویند . ( رفیع پور،فرامرز.۱۳۷۷.مقدمه ای بر جامعه شناسی کاربردی.ناشر کاوه)
۱۶. برنامه راهبردی (strategic planning) : برنامه ریزی راهبردی_استراتژیک_فرآیندی است سازمانی که برای تعریف راهبرد سازمان و تصمیم گیری برای چگونگی یافتن منابع مورد نیاز برای رسیدن به مقصود استراتژی صورت می گیرد.این فرآیند افراد و منابع را نیز شامل می شود.برنامه ریزی راهبردی به منظور تصویر کردن طرح و برنامه یک سازمان بکار می رود. (احمدی،حسین.۱۳۷۷.برنامه ریزی استراتژیک و کاربرد آن.ناشر سایه نما)
۱۷. هدف (target) : مهمترین عامل در کسب هر موفقیتی،تدوین و مشخص کردن دقیق اهداف می باشد.هدف گذاری مهم ترین عامل حرکت و خلق آینده است.هدف در لغت به معنای نشانه و غرض است.اما در اصطلاح چیزی است که شخص قبل از عمل ، آن را درنظر می گیرد و نیروی خویش را برای وصول به آن به کار میگیرد و غرضش دست یابی و رسیدن به آن است . (قطنیان،سپیده.۱۳۹۰.مبانی مدیریت و برنامه ریزی.ناشر روزگار)
۱۸. برنامه درسی پنهان(hidden curriculum) : اصطلاح برنامه درسی پنهان را اولین بار جکسون در کتاب زندگی در کلاس درس به کاربرد و اسنایدر در سال ۱۹۷۱ آن را رواج داد. برنامه درسی پنهان بخشی از کل نظام مدرسه است که می توان آن را با فهم زمینه هایی که در آن پدید می آید درک و شناسایی کرد.برنامه درسی پنهان نه در جایی نوشته شده و نه هیچ معلمی آن را درس می دهد.بلکه محیط آموزشی مدرسه با تمام خصوصیاتش آن را آموزش می دهد.(عباس زادگان،سید محمد.۱۳۷۶.اصول و مفاهیم اساسی در برنامه ریزی درسی.ناشر اسوه)
۱۹. برنامه درسی رسمی(formal curriculum) : منظور فعالیت های برنامه های درسی هستند که نظام آموزشی آنها را به طور رسمی اعلام می کند و در بسیاری از موارد در قالب کتاب های درسی در مدارس و مراکز آموزش عالی تدریس می شود. (حبیبی پور،مجید.باتوانی،مرتضی.۱۳۸۵.تاثیر برنامه درسی پنهان در یادگیری.شماره ۱۷۵.ناشر رشد تکنولوژی آموزشی)
۲۰. برنامه درسی تعاملی(Interactive curriculum) : برنامه درسی تعاملی به چند اصل عملیاتی مشارکت ، مداومت،هماهنگی و کل نگری وابسته است. برنامه درسی تعاملی است که به توسعه فرد،سازمان،اجتماع و بهبود کیفیت زندگی می انجامد.مراحل برنامه درسی تعاملی را می توان به این شکل طبقه بندی کرد : ۱.نظم بخشیدن به آشفتگی ۲.برنامه ریزی ۳.برنامه ریزی وسیله ها ۴.برنامه ریزی منابع (آبادی،محمدحسن.صراف،علیرضا.۱۳۸۹.کاربرد اطلاعات عملکردی در نظام.ناشر مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران)
۲۱. برنامه درسی غیر رسمی(Nonformal curriculum) : این برنامه بیشتر با فعالیت های فوق برنامه سروکار دارند تا با استفاده از طراحی فعالیت هایی که خارج از برنامه رسمی است،هدف توجه به تفاوت های فردی را تحقق بخشند.(ملکی،حسن.۱۳۸۴.برنامه ریزی درسی_راهنمای عمل_ . ناشر مدرسه)
۲۲. برنامه درسی ضمنی(Implicit curriculum) : این برنامه ها از یادگیری هایی حکایت می کند که در چهارچوب اجرای برنامه درسی تصریح شده و به دلیل حضور در بطن و متن فرهنگ حاکم بر نظام آموزشی ، فراگیرندگان تجربه می کنند.تجربه های یادگیری که بدین وسیله حاصل می شود عمدتا مجموعه ای از ارزش ها و انتظارها تبلور می یابد و کمتر معطوف به حوزه دانستنی ها یا شناخت مربوط دانسته شده است .(مهرمحمدی،محمود.۱۳۸۶.بازشناسی مفهوم و کاربرد برنامه درسی پنهان.ناشر سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی)
۲۳. برنامه درسی اجتماعی (societal curriculum) : این برنامه درسی شباهت بسیاری با برنامه درسی پایه مشترک دارد.اما این الگو اهمیت کمی برای محتوایی که باید تدریس شود قائل است . این برنامه عمدتا حول محور مسائلی متمرکز است که دانش آموزان در موقعیت های واقعی زندگی با آنها مواجه هستند.از این رو باور بر این است که در این برنامه یادگیری واقع بینانه تر و مفیدتر خواهد بود. (فتحی،کوروش.اصول و مفاهیم برنامه ریزی درسی.ناشر بال)
۲۴. برنامه درسی آموزشی (Instractional curriculum) : عبارت است از سازماندهی فعالیت های آموزشی،تجهیز منابع انسانی و غیر انسانی به منظور تحقق اهداف آموزشی.(فتحی،کوروش.اصول و مفاهیم برنامه ریزی درسی.ناشر بال)
۲۵. برنامه درسی ایده آل (Ideal curriculum) : این برنامه ، آموزش و پرورش راستین را امری همگانی تلقی می کند نه آموزش محدود برای شغل یا حرفه ای خاص.لذا برنامه ریز درسی باید در تدوین اهداف اصل همگانی بودن را رعایت کند.برنامه درسی ایده آل معتقد به ترغیب دانش آموزان به شناخت حقیقت است تا بتوانند از راه مطالعه دقیق و موشکافانه فعالیت کنند.لذا هدف، تربیت انسانی است که شخصا به خیر،حقیقت و زیبایی گرایش یابد.(گوتک،ال.جرالد.۱۳۹۰.مکاتب فلسفی و آرا تربیتی.ترجمه محمد جعفر پاک سرشت.ناشر سمت)
۲۶. برنامه درسی نهان (covert curriculum) : در این برنامه اعتقاد بر این است که آموزش و پرورش فرآیند شکوفا شدن استعدادی است که بصورت نهان در نهاد کودک وجود دارد.علاوه بر این اعتقاد بر این است که مفاهیم یعنی دانش حقیقی در ذهن فرد وجود دارد و می توان آنها را به ضمیر آگاه آورد.پرسش های موشکافانه ، یادگیرنده را تحریک می کند تا با حصول آگاهی نسبت به مفاهیمی که در ضمیر او نهان است به کشف حقیقت نایل آید . (گوتک،ال،جرالد.۱۳۹۰.مکاتب فلسفی و آرا تربیتی.ترجمه محمدجعفر پاک سرشت.ناشر سمت)
۲۷. برنامه درسی فوق برنامه (Extra curriculum) : این برنامه به فعالیت هایی که بر اساس نوآوری و ابتکار معلم ها در کنار تدریس و بر اساس آموزش مفاهیم و اهداف درس به کار گرفته می شود و در داخل یا خارج کلاس انجام می شود گفته می شود.در تنظیم برنامه درسی فوق برنامه مراحل زیل انجام می گیرد : ۱.نیازسنجی ۲.انتخاب نوع فعالیت ۳.تعیین هدف (احمدی،علی اصغر.۱۳۸۴.خلاق های موجود در نظام تعلیم و تربیت ایران.ناشر رسانه تخصصی)
۲۸. برنامه درسی نامرئی (Invisible curriculum) : جان مک نیل نتایج عمومی حاصل از آموزش را که رسما تشخیص دادنی نبوده و منتج از تاثیرات آموزش رسمی است و ممکن است جهت تقویت و یا تضعیف اهداف رسمی مدارس به کار برده شود را برنامه درسی نامرئی خوانده است . در برنامه درسی نامرئی شاگردان برنامه را از طریق مشاهده ی عملکرد ساخت اجتماعی کلاس درس و شیوه ی استفاده ی معلم از اقتدار را می آموزند . (عابدی،احمد.تاجی،مریر.۱۳۸۰.نقش برنامه درسی پنهان مدارس در شکل گیری شخصیت و رفتار دانش آموزان.فصل نامه آموزش : شماره ی ۹)
۲۹. برنامه درسی پیش بینی نشده (Unintended curriculum) : در این نوع برنامه درسی طرح و نقشه ی سازماندهی عناصر برنامه درسی،پیش بینی نشده است و موضوعات مختلف درسی به تفکیک تعیین و تصریح نشده است.(فتحی،کوروش.۱۳۸۸.اصول و مفاهیم برنامه ریزی درسی.تهران.ناشر بال)
۳۰. خردنگری (Microscopic) : سازمان های اقتصادی در شرایط فعلی می توانند و باید بهره وری را در درون خویش ارتقا بخشند. خردنگری در بهره وری رویکردی عقلانی و منطقی است که نوعی خردنگری محسوب می شود.محققان در پی اثبات این ادعا از روش مطالعات اسنادی استفاده می کنند. (الوانی و میرشغیعی.۱۳۸۲.مدیریت تولید.ناشر آستان قدس رضوی)
زهرا دبیرزاده
